Kapelusz panama - historia wypleciona w Ekwadorze
Kapelusz typu Panama - noszony zarówno przez kobiety handlujące warzywami na rogu ekwadorskich ulic, jak i gwiazdy filmowe na międzynarodowych galach. Można go zdobyć w postaci taniej podróbki za kilka dolarów lub jako towar luksusowy - za kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt tysięcy. Tradycja jego wyplatania sięga czasów prekolumbijskich, a UNESCO przyznało mu tytuł światowego dziedzictwa kulturowego!
Mimo swojej nazwy, popularny kapelusz z charakterystyczną opaską nie pochodzi z Panamy! Skąd wzięło się to mylne przypisanie i co stoi za popularnością tego wyjątkowego nakrycia głowy?
Historia wpleciona w kapelusz
Oryginalna nazwa panamy brzmi "Sombrero de paja toquilla" - kapelusz ze słomy toquilla. Od wieków, łodygi palmy toquilla, znanej jako Carludovica palmata, były używane przez ludność na terenie Ekwadoru do produkcji różnych przedmiotów codziennego użytku, w tym także kapeluszy. Szacuje się, że pierwsze wyplatane słomiane kapelusze pojawiły się już pięć tysięcy lat temu, co czyni je jednymi z najstarszych na świecie!
Umiejętności obróbki, barwienia i wyplatania słomy była w Ekwadorze przekazywana z pokolenia na pokolenie. Miasta Montecristi i Jipijapa, położone na centralnym wybrzeżu kraju, zdobyły renomę dzięki produkcji kapeluszy najwyższej jakości. Dlatego też, przy poszukiwaniu autentycznej panamy, można spotkać się z nazwą sombrero "Montecristi" lub “Jijipapa”. Wyplatanie kapeluszy w tym regionie kraju stało źródłem rozwoju nie tylko gospodarczego, ale też kulturowego, społecznego i politycznego Ekwadoru!
Błędna nazwa, która stała się marką
W 1830 roku pewien hiszpański biznesmen wpadł na genialny pomysł - sprowadził słomkowe kapelusze z Ekwadoru do Panamy, która wówczas była portem dla międzynarodowego handlu i punktem przesiadkowym dla podróżujących między kontynentami. Stamtąd te lekkie i wytrzymałe nakrycia głowy trafiały do kolejnych krajów, prowadząc do omyłkowego przekonania, że są produktem panamskim!
Ekwadorskie sombrero pokochali liczni zmierzający do Kaliforniii poszukiwacze złotego kruszcu, próbujący ochronić się przed palącym słońcem opanowanego gorączką złota Ameryki. Importowane kapelusze zdobyły też masową popularność wśród tysięcy robotników pracujących przy konstrukcji Kanału Panamskiego - w upale tropików nie dało się wytrzymać bez nakrycia głowy. Gdy Theodore Roosevelt, prezydent Stanów Zjednoczonych, odwiedził budowę Kanału i publicznie wystąpił w jasnym słomkowym kapeluszu z czarną przepaską, prasa szybko podchwyciła ten stylowy gest prezydenta. Dotychczas obiegowa nazwa “panama” dzięki mediom stała się oficjalną nazwą charakterystycznego kapelusza!
Panamy zdobyły serca zarówno entuzjastów mody, jak i osób poszukujących praktycznych i stylowych nakryć głowy. Szybko okrzyknięto je symbolem elegancji w Europie i Stanach Zjednoczonych, a z czasem zdobyły popularność na całym świecie. Nic dziwnego, że kapelusze panama stały się najsłynniejszym i najbardziej pożądanym towarem eksportowym Ekwadoru!
Jak powstaje kapelusz panama
Produkcja tradycyjnego słomkowego sombrero to niezwykle czasochłonny proces, który wymaga precyzji i staranności. Stworzenie kapelusza najwyższej jakości to skomplikowana seria prawie 20 etapów, które trwają około trzy lub cztery miesiące, a w przypadku niektórych kapeluszy - prawie rok. Efektem końcowym jest rzemieślnicze arcydzieło!
Proces rozpoczyna się od zbioru liści palmy toquilla. Liście są starannie oczyszczane i gotowane, aby włókna stały się bardziej elastyczne. Po tym rozpoczyna się wybielanie włókien poprzez eksponowanie ich na słońcu oraz obróbce z wykorzystaniem siarki oraz specjalnego kleju ‘guagra’, która ma na celu usunięcie chlorofilu. Tkacze następnie przystępują do ręcznego tkania włókien - od korony kapelusza aż po krawędź ronda. Proces tkania obejmuje precyzyjne wykonywanie specjalnych wzorów, które nadają kapeluszowi jego charakterystyczny wygląd.
Po zakończeniu tkania kapelusz jest “ubijany” w celu nadania mu miękkości i elastyczności. Brzeg ronda jest odręcznie prasowany, a następnie całość jest formowana na specjalnej prasie, aby uzyskać pożądany kształt.
Im drobniejsze włókno, tym gęstszy splot i wyższa jakość kapelusza - na tej podstawie wyróżnia się cztery kategorie: standard, superior, fino i super fino. Te najlepsze ponoć mogą utrzymać w sobie wodę - jednak przy cenie jaką płaci się za to znakomite rzemiosło, może lepiej tego nie sprawdzać…
Cuenca - stolica kapelusza panama
Cuenca, miasto w Andach na południu Ekwadoru, jest głównym krajowym producentem kapeluszy Panama. Te wyjątkowe nakrycia głowy są integralną częścią tradycyjnego ubioru kobiet z tego regionu And, znanych jako "chola cuencana". Na co dzień kapelusz jest przez nie noszony w połączeniu z haftowaną bluzką, kolorową spódnicą do kolan i szalem lub kocem zarzuconym na ramiona. Panie w tym charakterystycznym stroju dodają uroku i kolorytu uliczkom i targom miasta Cuenca.
Artyści tworzący sztukę uliczną w Cuenca czerpią inspirację z lokalnych tradycji i historii - kapelusze panama można zobaczyć na muralach i malowidłach ściennych. To kultowe nakrycie głowy stało się symbolem dziedzictwa kulturowego regionu. Jego obecność w sztuce ulicy świadczy nie tylko o zakorzenieniu w tradycji, ale też o trwałej pozycji we współczesnej kulturze Ekwadoru.
Kapelusz Panama jest oczywiście niezwykle popularny wśród turystów. W Cuenca znajduje się wiele sklepów oferujących tradycyjnie wykonane Panamy, a nawet istnieje możliwość zamówienia kapelusza na miarę. Dostępne są różne style i kolorystyczne wariacje klasycznej wersji.
Jeśli zafascynowała Cię intrygująca historia panamy, warto odwiedzić Museo Del Sombrero De Paja Toquilla na centralnej ulicy Cuenca zwanej Calle Larga. Intrygująca ekspozycja maszyn i narzędzi używanych do produkcji kapeluszy oferuje unikalny wgląd w lokalną tradycję i sztukę tkania toquilli. Przy odrobinie szczęścia można na własne oczy zobaczyć jak utalentowani rzemieślnicy tworzą słynne sombrero!
Od klasycznych projektów po nowoczesne wariacje, muzeum prezentuje dziesiątki modeli kapeluszy. Niektóre z nich są tak cenne, że przetrzymywane są w zabezpieczonych gablotach!
Przymierzając którykolwiek z kapeluszy, w sklepie czy w muzeum, pamiętaj, aby trzymać sombrero za brzeg ronda, aby kształt starannie wykonanej korony pozostał nienaruszony!
Zakup kapelusza
Mimo dostępności tanich azjatyckich podróbek w sklepach turystycznych, warto rozważyć zakup oryginalnego kapelusza panama. Proces produkcji tego stylowego nakrycia głowy wymaga niezwykłej wiedzy i umiejętności, a efekt to prawdziwe dzieło sztuki, odzwierciedlające wielowiekową tradycję i kunszt rękodzielnika.
Dobra jakościowo panama, wykonana i dopasowana przez lokalnego kapelusznika będzie nam służyła przez wiele lat, a jej uniwersalność i ponadczasowa elegancja sprawią, że będzie pasować do większości letnich stylizacji. Wybierając oryginalną panamę, nie tylko nabywamy stylowy dodatek, ale wspieramy lokalnych rękodzielników i przyczyniamy się do zachowania niezwykłej kultury Ekwadoru!
Komentarze